Szczegoly

Termin "kradzieży tożsamości" dla wielu z nas oznacza sytuację, w której ktoś kradnie tożsamość innej osoby, a "oszustwo w wykorzystaniem tożsamości" to nic innego jak przestępstwo popełnione przy użyciu skradzionych danych osobowych. Często oba pojęcia występują zamiennie. Czy, aby na pewno oznaczają to samo?

W rzeczywistości według Departamentu Sprawiedliwości USA oba terminy "odnoszą się do wszystkich rodzajów przestępstw, w których ktoś niesłusznie pozyskuje i wykorzystuje dane osobowe innej osoby w sposób, który wiąże się z oszustwem lub przestępstwem, w celu uzyskania korzyści materialnych".

Czym jest kradzież tożsamości?

Im więcej wiemy o kradzieży tożsamości, tym lepiej będziemy mogli się przed nią obronić! Pomocna może być świadomość, że kradzież tożsamości nie jest przestępstwem nowym. Najstarsze źródła wskazują, iż popełniano je już w starożytności. W czasach nowożytnych, w skutek rozwoju nowych technologii, kradzież tożsamości występuje coraz częściej pod postaciami nowych typów modus operandi (sposobu działania przestępcy). Nowe technologie pozwalają przestępcom na kradzież tożsamości na szeroką skalę, np. poprzez włamania do serwisów biznesowych lub rządowych baz danych.

Istnieje wiele sposobów kradzieży danych osobowych przez przestępców, w tym:

• phishing – metoda oszustwa, w której przestępca podszywa się pod inną osobę lub instytucję w celu wyłudzenia określonych informacji (np. danych logowania, szczegółów karty kredytowej) albo nakłonienia ofiary do określonych działań,
• złośliwe oprogramowanie (malware) – oprogramowanie, które zostało przeznaczone do złych celów i działa wbrew oczekiwaniom użytkownika, np. wirusy, konie trojańskie lub programy szpiegujące,
• taktyki typu "low-tech" – techniki kradzieży tożsamości bez udziału wyrafinowanych umiejętności lub skomplikowanych systemów teleinformatycznych, np. kradzież korespondencji lub dokumentów.

Uwzględniając powyższe informacje warto rozważyć pytanie: czy kradzież tożsamości należy kryminalizować? Według statystyk policyjnych każdego roku w Polsce przestępstwo tego typu popełniane jest kilkaset razy, choć w rzeczywistości skala zjawiska jest kilkukrotnie większa, ze względu na niezgłaszanie ich organom ścigania. Generalnie problem wynika często z braku możliwości naprawienia szkody, problemów dowodowych wynikających z transgranicznego charakteru sprawy czy niejednoznacznie określonego prawnie przedmiotu ochrony. Prowadzi to do zjawiska wtórnej wiktymizacji ofiary, czyli sytuacji, w której ofiara kradzieży tożsamości staje się pokrzywdzona na skutek braku możliwości uzyskania skutecznej pomocy.

Na czym polega oszustwo z wykorzystaniem tożsamości?

Jak już wspomniano powyżej, kradzież tożsamości i oszustwo odnoszą się zwykle do tego samego rodzaju przestępstwa. Mimo to, oszustwo z wykorzystaniem kradzieży tożsamości jest niejako rozszerzeniem pojęcia "kradzieży tożsamości" o czyn zabroniony, polegający na wykorzystaniu skradzionych danych osobowych celem uzyskania zysku, np. wyłudzenia kredytu w banku czy zakupów w systemie ratalnym.

Istnieje cała gama przestępstw, które są popełniane z użyciem danych osobowych, wśród których można wyróżnić sześć podstawowych kategorii:

• oszustwa związane z kartami kredytowymi – używanie numeru karty płatniczej lub kredytowej innej osoby celem dokonania nieuczciwych zakupów,
• oszustwa związane z zatrudnieniem lub podatkami – wykorzystanie cudzych danych osobowych (np. historii zatrudnienia) w celu uzyskania zatrudnienia lub wyłudzenia nadpłaconego podatku,
• oszustwa z wykorzystaniem mediów teleinformatycznych – użycie danych osobowych innej osoby przy zawieraniu umów z operatorami telekomunikacyjnymi i dostawcami usług elektronicznych,
• oszustwa bankowe – wykorzystanie danych osobowych innej osoby do przejęcia istniejącego konta bankowego lub otwarcia nowego,
• oszustwa kredytowe lub leasingowe – wykorzystanie cudzych danych osobowych, w celu uzyskania pożyczki lub zawarcia umowy leasingowej,
• oszustwa instytucji rządowych – wykorzystanie danych osobowych innej osoby celem uzyskania świadczeń socjalnych lub wsparcia finansowego od instytucji rządowych.

Warto również wspomnieć o oszustwach związanych z tożsamością kryminalną, które mają miejsce, gdy ktoś podejrzany lub aresztowany podaje się za inną osobę, wykorzystując skradzione dane osobowe, np. nazwisko, imię, nr pesel i inne dane identyfikacyjne.

Ogólnie rzecz biorąc, oszustwa z wykorzystaniem tożsamości stanowią znaczącą ilość w statystykach policyjnych. Tylko w 2018 r. w Stanach Zjednoczonych kradzież tożsamości dotknęła prawie 60 milionów Amerykanów, przy niemal 4-krotnym wzroście w stosunku do roku 2017.

Bez względu na to czy mamy do czynienia z kradzieżą tożsamości czy oszustwem z wykorzystaniem danych osobowych należy liczyć się z konsekwencjami popełnienia czynów zabronionych (np. pozbawieniem wolności, grzywną lub utratą mienia wykorzystanego przy popełnianiu przestępstwa) zdefiniowanych przez ustawodawcę w Kodeksie karnym i ściganiem przestępców przez organy państwowe z urzędu.

Istnieją jednak kroki, które możemy podjąć, aby zabezpieczyć się przed kradzieżą tożsamości, wśród których najważniejszym jest zachowanie ostrożności w posługiwaniu się danymi osobowymi. Nie ma niestety "w 100% pewnej" metody ochrony przed kradzieżą tożsamości, ale możemy aktywnie utrudnić pozyskanie naszych danych osobowych przestępcom, a przy tym ochronić nasz majątek i często zdrowie.